سیدقاسم ناظمی رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ترکیه درباره رویکرد دستگاه دیپلماسی فرهنگی در مورد سرمایه گذاری برای تولید، بیان کرد: خاستگاه دیپلماسی فرهنگی ریشه در توجه اندیشمندان سیاسی و سیاستگذاران اجرایی دیپلماسی به امر تاثیر غیر مستقیم بر مخاطب و استفاده از شیوه‌های جدید در عرصه ارتباطات سیاسی، داشت. فرهنگ، به مثابه ابزاری دقیق که اعماق جان و دل انسانها را هدف می‌گیرد و مخاطب را نه از طریق مذاکره، تطمیع و تهدید بلکه از مسیر همدلی و همسخنی با روند ارتباط همراه می‌سازد، به عنصر جدی در تعاملات و ارتباطات دیپلماتیک تبدیل شد و نهاد سیاست برای توفیق بیشتر از این امکان برای تعمیق و توسعه روابط بهره برد.

وی ادامه داد: با بررسی سیاست‌های دیپلماتیک کشور‌های موفق به درستی می‎‌توان تاثیر فرهنگ و دیپلماسی فرهنگی را در توفیق و کامیابی آنها به عینه مشاهده کرد. در سیاستگذاری این کشور‌ها دیپلماسی فرهنگی، پیشران حکمرانی در سیاست خارجی است چرا که هر چه دامنه نفوذ فرهنگی یک نظام سیاسی قوی تر و عمیق تر باشد، هژمونی سیاسی و اقتصادی آن هم تواناتر و موثرتر عمل خواهد کرد.

رایزن فرهنگی ایران در ترکیه با اشاره به ظرفیت‌های موجود دیپلماسی فرهنگی کشورمان گفت: با اینکه دستگاه دیپلماسی فرهنگی در کشور ما دستگاه جوانی است ولیکن به جهت تاریخی و فرهنگی ظرفیت‌های ایران این امکان را فراهم کرده است تا در گفت‌وگو با همگنان و همسایگان دست برتر را داشته باشد از سوی دیگر این سابقه چند هزار ساله کشور‌های دور دست را هم در سایه تاثیر داشته است. به تعبیر دیگر، بی هیچ تلاشی زمینه‌های اقتدار فرهنگی ما در عرصه دیپلماسی، پیشاپیش فراهم است و تنها لازمه کار آن است که نظام بهره گیری از آن را فراهم کرده و اهداف را نشانه گذاری کنیم.

ناظمی همچنین ابراز کرد: دستگاه دیپلماسی فرهنگی کشور باید امروز یکی از نشانه گذاری‌های جدی‌اش استفاده از فرصت فرهنگ برای گسترش فضای کسب و کار، توسعه صادرات و افزایش درآمد عمومی باشد، البته مبرهن است که این کار با همراهی نهاد‌های متولی باید سامان داده شود و سازمان دیپلماسی فرهنگی در فضای هم افزایی باید بتواند این خدمات را به نهاد‌های مرتبط ارائه کند و این ذینفعان هستند که باید بر اساس نیازهای خود امکانات آن را فراهم کنند.

وی با اشاره به تفاوت وظایف حوزه دیپلماسی فرهنگی و اقتصاد و لزوم رسیدن به مدلی برای ایجاد اشتراک این دو حوزه در کشور، ابراز کرد: اقتصاد و سرمایه از قوانین خاص خود پیروی می‌کند و اقتصاد به دنبال گسترش بازار و افزایش فروش است. این امر در یک نظام عرضه و تقاضا و در کنار توجه به کیفیت و دامنه قیمت به عنصر سومی هم نیاز دارد و آن رقابت است رقابت در عین اینکه امری کمی است و به ارزش‌های مملوس توجه دارد، به صورت پنهان، امر غیر مملوس را هم پوشش می‌دهد. مثلا ویژند یا برندینگ، امری غیر مملوس در عالم تجارت و اقتصاد است که مدام باید برای آن هزینه شود. از این رو ما شاهد تبلیغات گسترده و مداوم شرکت‌های جهانی در بازه‌های مختلف هستیم.

ناظمی افزود: این شرکت‌ها علی رغم اینکه برای مخاطب جهانی شناخته شده‌اند اما مدام در حال به رخ کشیدن خود هستند و برخی از آنها به عنوان نماد و برند یک کشور و حتی یک تفکر بدل شده‌اند ولی با این حال برای ماندن در این جایگاه، نیازمند تلاش مستمر هستند. اگر توجه کنید می‌بینید که بخش عمده‌ای از این رقابت از مسیر تولید آثار فرهنگی و هنری محقق می‌شود. امروز کشور‌هایی همانند کره، ترکیه و چین با بهره گیری از ظرفیت فرهنگ نفوذ سیاسی خود را در جوامع هدف گسترش می دهند معمولا این تلاش ها توسط نهاد‌های بالادستی راهبری و حمایت می شوند اما کار اصلی در بدنه اجتماعی فرهنگ و هنر این کشور‌ها انجام می‌شود.

رایزن فرهنگی ایران در ترکیه ابراز کرد: نتیجه این است که تجربه مواجهه مردم کشور هدف با مظاهر فرهنگی مثلاً کره جنوبی آنان را به مخاطبی برای تولیدات رسانه‌ای و اقتصادی کره تبدیل می‌کند و در ادامه فرصت ‌های ویژه‌ای برای توسعه روابط سیاسی فراهم می سازد.

وی درباره چگونگی قرار دادن فعالیت‌های فرهنگی خارج از کشور در مسیر رونق سرمایه‌گذاری برای تولید توضیح داد: ما بالذات بسیاری از ظرفیت‌های فرهنگی را برای فعال کردن حوزه اقتصاد و سرمایه گذاری برای تولید دارا هستیم و قیاس ما با برخی کشور‌ها که تاریخ و تمدن قابل اعتنایی ندارند، قیاس مع الفارق است اما این ظرفیت‌ها بالقوه باید به فعلیت برسند. صرف داشتن داشته‌های فرهنگی شما را به اقتدار وتوانمندی نمی‌رساند. در حوزه سازه‌ها و سازمانهای فرهنگی هم کشور ما کم ندارد ولیکن آنچه باعث شده است که در این سالیان کارویژه کلانی محقق نشود، نبود اراده جمعی برای بکار بستن این ظرفیت‌ ها و توانمندی‌هاست.

ناظمی همچنین بیان کرد: آنچه مشاهده می‌شود فعالیت‌های فرهنگی خارج از کشور به شدت متکثر و متشتت هستند و همین مخاطب خارجی را آشفته و پریشان می‌کند. در حالی که تجربه کشور‌های موفق نشان داده است که کار در حوزه بین‌الملل نیازمند نقشه راه مشترک و تقسیم کار دقیق است. نمونه‌های بسیاری از این ناهماهنگی‌ها در دست است که می‌توان آنها را برشمرد اما من اجازه می‌خواهم به جای دیدن بخش خالی لیوان، کارهایی را که می‌توان برای رسیدن به رونق سرمایه گذاری متصور هستم، بیان کنم.

رایزن فرهنگی ایران در ترکیه نکته کلیدی در توفیق فعالیت‌های فرهنگی در خارج از کشور را تمرکز اقدامات و برنامه‌ها در چهارچوب یک نهاد متولی دانست و افزود: در این صورت است که می‌توان با استفاده از ابزار فرهنگ بر تولیدکنندگان در داخل و بر مخاطبان و سرمایه‌گزاران در خارج از کشور اثر گذاشت. ورود مجموعه‌های مختلف به فعالیت‌های فرهنگی خارج از کشور و اعمال سلیقه‌ها و استانداردهای گوناگون، منجر به این شده است که در داخل مرجعیت و کارآمدی نهاد‌های متولی در بین تولیدکنندگان _ که در واقع میزبان سرمایه خارجی هستند _ و در خارج از کشور اعتماد و باور سرمایه گذاران خارجی، به روایت‌ها و ضمانت‌‌های مطرح شده از میان برود.

وی ادامه داد: در صورت تحقق موضوع فوق قدم بعدی، طراحی برنامه‌ای همپوشان با مجموعه ‌های اقتصادی خلاق و موسسات فرهنگی و رسانه‌ای مولد است که حاصل آن باید نیازسنجی بخش‌های اقتصادی در کشورهای هدف و تولید کالاهای فرهنگی و رسانه‌ای متناسب با آن است.

ناظمی در ادامه بیان کرد: شأن این کار شأن سیاستگذاری و راهبری است و باید از طریق دستگاه دیپلماسی فرهنگی اعمال و اقدام شود. در حال حاضر نبود پیوستگی و بی خبری مجموعه‌های اقتصادی و سرمایه گذاری از موسسات فرهنگی و رسانه‌ای از سویی و فقر اطلاعات میدانی از سلایق، آیین‌ها و باور‌های کشور هدف، جذب سرمایه‌های خارجی و صادرات را با مشکل مواجه کرده است و متاسفانه در بین ذینفعان اراده ای برای استفاده از ظرفیت‌های یکدیگر نیست.

رایزن فرهنگی ایران در ترکیه با تاکید بر اینکه گام نهایی در مسیر تحقق شعار سال با کمک دیپلماسی فرهنگی، ارائه روایتی دقیق، واقعی و قابل سنجش از ایران امروز است، گفت: تصویر ایران امروز در بیرون مرز‌ها به شدت مغشوش و توام با اختلال و آغشته به دروغ و سوء تفاهمات است. جالب اینکه این مشکل حتی در کشورهای همسایه که روابط نزدیکی با ایران دارند، هم مشاهده می شود. همین باید زنگ‌های خطر را به صدا در آورد . وقتی تصویر ایران در این کشورها این قدر نارساست نباید توقع داشت که در دوردست‌ها ما به موفقیت دست یابیم.

ناظمی ادامه داد: روایت واقعیات و طراحی بستر‌های ارائه اطلاعات روزآمد از ایران با رویکرد اطلاع رسانی و اقناع مخاطب خارجی از اولویت امروز در عرصه دیپلماسی فرهنگی با اولویت جذب سرمایه‌های مادی و معنوی خارجی است.

وی درباره چالش اصلی فعالیت‌های فرهنگی بین‌المللی در رونق بخشیدن به سرمایه گذاری در داخل کشور گفت: مایلم تاکید کنم که رونق تعاملات بین المللی اقتضائات خود را دارد. کشوری که به دنبال گسترش حضور سرمایه گذاران خارجی است، ضرورت دارد هماهنگی ساختاری لازم مابین نمایندگان فرهنگی خود در خارج را که نقش ویترین تام و تمام کشور را ایفا می‌کنند، با شبکه‌های اقتصادی داخل کشور، فراهم نماید. در حین حال با تغییر رویکرد‌ها، ارتباط نهاد‌های اقتصادی و تجاری داخلی را با رایزنان فرهنگی تسهیل کند.

رایزن فرهنگی ایران در ترکیه ادامه داد: با مروری به تجربه برخی کشورها در برنامه دیپلماسی فرهنگی مشاهده می‌شود که شرکت‌های تجاری معتبر داخلی آنها شانه به شانه مراکز فرهنگی در خارج از کشور نقش ایفا می‌ کنند. به عنوان نمونه همراهی شرکت‌ هواپیمایی ترکیش در حمایت از برنامه‌های فرهنگی و رسانه‌ای ترکیه به فعالان این حوزه پوشیده نیست یا شرکت‌های ژاپنی و کره‌ای که نقش عمده‌ای در رویداد‌های بین المللی این کشورها در حوزه فرهنگی ایفا می‌کنند؛ چیزی که مادر برنامه دیپلماسی فرهنگی خودمان کوچکترین نشانه‌ای از آن را نمی‌بینیم. به نظر می‌رسد چالش اصلی ما عدم باور و فهم طرفین در نهاد‌های اقتصادی و فرهنگی است. از سوی دیگر الزام فرابخشی هم برای همپوشانی این نهاد‌ها در سطح حکمرانی دیده نمی‌شود.

ناظمی درباره فعالیت‌های دیگری که به دیپلماسی فرهنگی در امر افزایش صادرات محصولات فرهنگی و تحقق شعار سال کمک می‌کند، گفت: یکی موضوعاتی که در دو دهه اخیر مورد توجه قرار گرفته صادرات محصولات فرهنگی است. صنایع خلاق فرهنگی و صادرات آن به سبب ارزش‌های رقابتی از فرصت‌های اقتصاد امروز ایران است. صنایع دستی، آثار تجسمی به ویژه نقاشی و خوشنویسی، سینما، از جمله مزیت‌های اقتصادی ماست. با توجه به اقبال جهانی به آثار فرهنگ و هنر ایران توجه حرفه ای با این حوزه از ضروریت‌های نهادهای فرهنگی است. این حوزه بی آنکه نیازمند تبلیغات کلان باشد مخاطبان و مشتریان خود را دارد ولیکن آنچه در این چرخه ناقص است موسسات حرفه‌ای عرضه و پخش این تولیدات است. متاسفانه به خاطر این نقیصه هنرمندان ایرانی با عرضه مستقیم و غیر حرفه‌ای آثار درآمد ناشی از این بازار را به دیگران واگذار می‌کنند.

وی افزود: دستگاه دیپلماسی فرهنگی می‌تواند با ساماندهی این حوزه نقش ویژه‌ای را برای تحقق شعار سال انجام دهد. این کار نیازمند اهتمام سازمانی و در عین حال پیگیری تغییر برخی قوانین و یا کسب برخی مجوز‌های ویژه است تا این بازار به خدمت هنرمندان و بازار اقتصاد و فرهنگ کشور تبدیل شود.

رایزن فرهنگی ایران در ترکیه بیان کرد: بدیهی است این فرصت دائمی نیست و در صورتی که این ساز و کارها در داخل کشور فراهم نشود هنرمندان و تولید کنندگان این آثار مسیرهای جایگزین را پیدا خواهند کرد و رقبای جهانی هنر ایران هم زمینه‌ها را برای این کار فراهم خواهند ساخت همچنان که در هنر فرش این اتفاق افتاد و امروز بسیاری از استادکاران ایرانی ترجیح داده‌اند با مهاجرت کار‌های خود را پیش ببرند. سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با داشتن شبکه‌ای وسیعی از مرکز فرهنگی خارج از کشور می‌تواند نقش ویژه‌ای را در این حوزه ایفا کند و با بسیج بخش خصوصی به شکل حرفه‌ای به بازارسازی و بازاریابی صنایع خلاق فرهنگی دست زند.ی‌ای در این حوزه ایفاد کند و با بسیج بخش خصو

ناظمی در ادامه، گفت: علاوه بر این شبکه نمایندگان فرهنگی در کنار ارائه و گزارش تجربه های موفق دیگر کشورها، می‌توانند با راهبری سازمان مشاوره‌های تخصصی را به مجموعه‌هایی که برنامه و فعالیت بین‌المللی دارند، ارائه نمایند. همچنان که ارتباط دانشگاه با صنعت و تجارت ضروری است این ارتباط با دستگاه دیپلماسی هم از اهمیت زیادی برخوردار است.

روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی